ความแตกต่างระหว่างโรคเอดส์และการติดเชื้อ HIV

หลายคนอาจยังเข้าใจผิด ๆ ว่า หากติดเชื้อ HIV แล้ว จะต้องป่วยเป็นโรคเอดส์โดยทันที ซึ่งในความเป็นจริง ทั้งสองภาวะนี้มีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน ดังนั้นในบทความนี้ เราจึงจะมาสร้างความเข้าใจที่ถูกต้อง เพื่อการเฝ้าระวัง และหาทางป้องกันได้อย่างเหมาะสม

HIV กับเอดส์คืออะไร ต่างกันอย่างไร ?

• HIV หรือ Human Immunodeficiency Virus คือไวรัสที่ทำให้ภูมิคุ้มกันในร่างกายอ่อนแอลง ซึ่งการติดเชื้อเอชไอวี ไม่ได้หมายความว่าจะพัฒนาไปเป็นโรคเอดส์ในทันที เพราะหากผู้ติดเชื้อเอชไอวีได้รับการรักษาที่เหมาะสม และดูแลตนเองอย่างสม่ำเสมอ ก็จะสามารถมีชีวิตอยู่ได้นานเป็นปกติ 
• AIDS หรือ Acquired Immunodeficiency Syndrome คือระยะสุดท้ายของการติดเชื้อเอชไอวี เมื่อระบบภูมิคุ้มกันถูกทำลายจนไม่สามารถป้องกันโรคและการติดเชื้อต่าง ๆ ได้ ผู้ป่วยจะมีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดโรคติดเชื้อแทรกซ้อน และโรคมะเร็งบางชนิด

เชื้อ HIV ติดต่อกันได้อย่างไร ?

การแพร่กระจายของเชื้อ HIV มีอยู่หลายสาเหตุ แต่ที่พบเป็นส่วนมาก คือ

• มีเพศสัมพันธ์โดยไม่สวมถุงยางอนามัย
• สัมผัสกับเลือด หรือน้ำเหลือง จากบาดแผลเปิดภายนอกผิวหนังของผู้ติดเชื้อเอชไอวี
• ใช้เข็มฉีดยา หรือกระบอกฉีดยาร่วมกันกับผู้ติดเชื้อเอชไอวี
• ถ่ายทอดจากแม่สู่ลูก โดยสามารถเกิดขึ้นระหว่างการตั้งครรภ์ การคลอด หรือการให้นมบุตร

การติดเชื้อ HIV มีกี่ระยะ อาการเป็นอย่างไร ?

อาการของการติดเชื้อ HIV แบ่งออกเป็น 3 ระยะ คือ ระยะแรกเริ่ม ระยะติดเชื้อโดยไม่มีอาการ และระยะอาการโรคเอดส์ ซึ่งจะแตกต่างกันออกไป ดังนี้

• ระยะที่ 1 ระยะแรกเริ่มของการติดเชื้อเอชไอวีจะมีอาการ เช่น ไข้ เจ็บคอ เวียนหัว คลื่นไส้ ปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อ ผื่นขึ้นบนผิวหนัง มีฝ้าขาวในช่องปาก ต่อมน้ำเหลืองโต ปวดหัว และเหนื่อยล้า มักเกิดขึ้นภายใน 2-4 สัปดาห์หลังการติดเชื้อ และอาจคงอยู่นาน 1-2 สัปดาห์

• ระยะที่ 2 ระยะติดเชื้อโดยไม่มีอาการ (Clinical latent infection: Chronic HIV) เป็นช่วง 5-10 ปีหลังจากการติดเชื้อ โดยผู้ป่วยอาจดูเป็นปกติอยู่หลายปี ซึ่งบางรายอาจนานกว่า 10-15 ปีขึ้นไป แต่เชื้อเอชไอวีจะเข้าไปทำลายระบบภูมิคุ้มกันอย่างช้า ๆ 

• ระยะที่ 3 ระยะอาการโรคเอดส์ (Progression to AIDS) เช่น น้ำหนักลดอย่างรุนแรง เป็นไข้ เหนื่อยล้าเรื้อรัง ท้องเสียเรื้อรัง ต่อมน้ำเหลืองโต โดยผู้ป่วยจะมีความเสี่ยงติดเชื้อแทรกซ้อนได้ง่าย เช่น วัณโรค ปอดอักเสบ และมะเร็งบางชนิด 

PPE คือตุ่ม HIV บ่งบอกอาการของโรคเอดส์ใช่หรือไม่ ?

PPE (Pruritic Popular Eruption) เป็นตุ่มนูนแดงหรือตุ่มสีเนื้อ มีขนาดเล็กคล้ายตุ่มยุงกัด มีอาการคันมาก โดยคนส่วนใหญ่มักคิดว่าเป็นตุ่มเอดส์หรือตุ่ม HIV แต่ในความเป็นจริง PPE เป็นการอักเสบของผิวหนัง ที่ยังไม่ทราบสาเหตุแน่ชัด อาจเกิดจากการถูกแมลงกัดต่อย การแพ้ยาบางชนิด ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือเกิดจากการติดเชื้อไวรัสอื่น ๆ ก็ได้

ดังนั้น ตุ่ม PPE จึงเป็นเพียงการแสดงอาการอย่างหนึ่งที่เกิดขึ้นในผู้ป่วยโรคเอดส์ แต่ไม่สามารถนำมาเป็นอาการบ่งชี้ที่ใช้ในการวินิจฉัยโรคเอดส์ได้ การจะวินิจฉัยว่าติดเชื้อเอชไอวี หรือเป็นโรคเอดส์หรือไม่ แพทย์จะดูจากผลเลือดและอาการอื่น ๆ ร่วมด้วยเป็นหลัก

ด้วยเหตุนี้ การสังเกตคนเป็นเอดส์จากภายนอกจึงเป็นเรื่องยาก อีกทั้งเมื่อเห็นคนมีผื่นหรือตุ่มขึ้น ก็ไม่ควรด่วนสรุปว่าคนนั้นเป็นโรคเอดส์ แต่ควรให้คนที่มีตุ่มขึ้น รีบเข้ารับการตรวจวินิจฉัยจากแพทย์อย่างเร่งด่วนเสียก่อน

การตรวจวินิจฉัย HIV มีวิธีอย่างไร ?

การตรวจวินิจฉัย HIV มีความสำคัญอย่างมากในการควบคุมโรค เพราะหากตรวจพบเชื้อเร็วและเข้ารับการรักษาตั้งแต่เนิ่น ๆ จะช่วยยับยั้งไม่ให้โรคพัฒนาไปสู่ระยะเอดส์ได้ โดยแบ่งออกเป็น 3 วิธี คือ

• Antigen/Antibody Test คือการเจาะเลือดเพื่อตรวจหาทั้งโปรตีนของเชื้อและภูมิต้านทานที่ร่างกายสร้างขึ้นมา โดยเป็นวิธีที่รวดเร็วที่สุด สามารถตรวจพบเชื้อได้ตั้งแต่ช่วง 18-45 วันหลังการติดเชื้อ
• Anti-HIV Antibody Tests คือการเจาะเลือดเพื่อตรวจหาภูมิต้านทานที่ร่างกายสร้างขึ้นมาต่อสู้กับเชื้อเอชไอวีโดยตรง สามารถตรวจพบเชื้อได้ภายใน 23-90 วันหลังการติดเชื้อ
• Nucleic Acid Tests (NATs) คือการตรวจเลือดเพื่อหาสารพันธุกรรม (RNA) ของเชื้อไวรัส HIV ซึ่งสามารถตรวจพบเชื้อได้ภายใน 10-33 วันหลังการติดเชื้อ ซึ่งเป็นในระยะเริ่มแรก โดยเป็นวิธีที่ตรวจพบเชื้อได้เร็วที่สุด เมื่อเทียบกับการตรวจชนิดอื่น ๆ ที่ต้องรอให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันก่อน

อย่างไรก็ดี การเลือกวิธีตรวจขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง เช่น ระยะเวลาที่สงสัยว่าติดเชื้อ ความต้องการรู้ผลเร่งด่วน และความพร้อมทางด้านงบประมาณ ทั้งนี้ แพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญจะเป็นผู้แนะนำวิธีการตรวจที่เหมาะสมที่สุดในแต่ละบุคคล